Poyakâr şirketinin faaliyetleri üç alanda, makine aletleri, alet ve parça imalatı üzerinedir. Amerika'nın nükleer anlaşmadan çıkışı bu alanların her birini nasıl etkilemiştir?

Amerika'nın nükleer anlaşmadan çıkışı en çok makine aletleri faaliyetlerimizi etkilemiş, parça imalatı üzerinde ise daha az etkisi olmuştur. Makine aletleri üretiminde, yüksek teknolojiye sahip standart bileşenlerin ithalatına ve yaptırımlara bağımlıyız; bu bileşenler ülkemizde üretilmemektedir.

Nükleer anlaşmadaki aksaklık, para transferini ve yüksek teknoloji bileşenlerinin ithalatını engellemiştir; ancak daha da önemlisi, yönetimin yanlış politikaları ellerimizi arkadan bağlamıştır; düşmandan yumruk yiyoruz ama ellerimiz de bağlı ve yaptırım uygulayanlara karşı savunma yeteneğimizi elimizden almışlar. Endişemiz, parça imalatı sektörümüzün de, hükümetin döviz kazancı geri getirme zorunluluğu, bankacılık koşullarının zorlaşması ve dövizdeki bu aşırı dalgalanmalarla birlikte, ihracatının kesilmesidir.

Bu dönemdeki yaptırımların önceki dönemlerden ne farkı var?

Bana göre bu seferki en büyük fark, İran sanayicisinin yüreğinde umudun kaybolması ve halkın güvensizliğidir. Yönetim, önceki hataları defalarca tekrarladığında ve aynı yanlış sonuçları aldığında, sanayinin sorunlarını çözme umudu kalmamaktadır.

Ayrıca bu sefer Çin, reklamlarının aksine, özellikle bankacılık yaptırımlarında, yaptırım uygulayanlarla geniş çapta işbirliği yapmaktadır ve Amerika'nın başlattığı ticaret savaşları nedeniyle İran ile ticareti, Amerika ile olan büyük ticaret menfaatlerine feda etmektedir; bu da oldukça doğal ve mantıklıdır.

4200 Tomanlık dövizle makine ithal ettiniz mi? Ve aynı fiyatla mı sattınız? 8000 Tomanlık dövizle makine ithal ettiniz ve ne fiyatla sattınız?

Biz, bence, 4200 Toman döviz kuru ile makine aletlerini şeffaf bir şekilde tüketiciye satmak için reklam yapan ilk ve tek şirketiz; bunun kanıtı, sizin derginiz aracılığıyla iki model en çok satan makinemiz için yayımladığımız reklamdır.

İnanılmaz bir şekilde, makine üreticileri bu değerli ve çok kısa fırsatı değerlendirmediler, çünkü bu döviz fiyatıyla makinenin çok pahalı olduğunu düşündüler ve mevcut ekonomik durgunlukta makine almanın mantıklı olmadığını düşündüler. Şimdi resmi dövizle iki katı fiyatla almak zorundalar. Bu dövizle, büyük zorluklarla, zaman ve risk harcayarak, parça imalatı için makine bileşenlerini ithal ettik.

Sonrasında 4200 Toman döviz kesildi ve 8000 Toman civarında yarı resmi döviz ile sipariş verdik ve bu fiyatla müşterilere satıyoruz.

Farklı döviz fiyatı farkını ödeme zorunluluğu ile de karşılaştınız mı?

Evet. Aldığımız dövizlerin bir kısmının fiyatı belirsiz ve muhtemelen iki katı olarak hesaplanacak. Eyalet sanayi müdürlüğü bizden çok destek oldu ama yanlış yasalar ve yasaların uygulanması nedeniyle, tebliğlerin gelmesi ve sistemin çalışmaya başlaması iki aydan fazla sürdü ve hâlâ sıkıntıdayız; bürokrasi ve ... durumumuz tamamen belirsiz. Görünüşe göre artık hammadde ve üretim ekipmanları açısından bu konuda bir sorun olmaması gerekiyor.

Makine aletleri piyasası hangi döviz fiyatına dayanabilir?

Durgunluk ve mevcut piyasa durumu göz önüne alındığında ve dövizdeki aşırı dalgalanmalar ve çok kısa sürede birkaç katına çıkması nedeniyle satışların taksitli olmaktan nakit ödemeye kaydığı için, makine aletleri piyasasının 6000 Toman'dan fazla döviz fiyatına dayanabileceğini düşünmüyorum. Şu anda kimse yatırım yapma umuduna sahip değil.

Aletler bölümünde döviz hangi fiyatla alım gücüne sahip?

Kesin bir şey söyleyemem ama aletler bölümünde de piyasanın alım gücünün, büyük zorluklarla birlikte, 8000 ile 10000 Toman dövizden fazla olacağını düşünmüyorum.

Bu yıl AMB fuarına katıldınız ama İstanbul Sanayi Fuarı'na katılmıyorsunuz; bunun nedeni nedir?

AMB fuarına katılma amacımız makineleri ve yüksek teknoloji yöntemlerini tanıtmak ve sunmaktır; biz de fuardan birkaç ay önce hazırladığımız program doğrultusunda bu fuara katıldık. Yeni ürünlerimizi ve hizmetlerimizi eğitim bilgileri ve danışmanlık ile birlikte müşterilere sunduk ve bu fuarın sonucundan da çok memnun kaldık.

AMB fuarından sonra döviz dalgalanmaları arttı ve devlet dövizinin fiyatı bir anda iki katına çıktı. Yasaların sürekli değişmesi ve ekonomik aktörlerin taleplerine ve önerilerine dikkatsizlik, iyileşme umudunu yok etti. Bu nedenle, fuara katılmak yerine, bu masrafları başka reklam yöntemlerine harcamayı ve müşterilerimize indirim yapmayı tercih ettik. Eğer fuarın işlevi sadece makine satışı olacaksa, bu işlevi istemiyoruz. Birçok müşterimiz bizi tanıyor ve ihtiyaç duyduklarında her zaman bize geliyorlar.

İran'ın makine aletleri sanayisinin geleceğini nasıl görüyorsunuz? İran'ın makine aletleri sanayisini diğer ülkelerle karşılaştırabilir misiniz?

İran'da makine aletleri sanayimiz olduğunu söylemeye yüzümüz yok. Çünkü ne yüzyıllık deneyimimiz ne de gelişmiş ülkelerin tasarım ve araştırma-geliştirme sistemine dair teknik bilgimiz var; ne de mevcut projeleri uygun fiyatlarla gelişmiş ülkeler veya bazı tüketiciler için üretebilecek Çin ve Tayvan'ın ekonomik koşullarına sahibiz.

Makine aletleri, eğer ihracata dayalı değilse, ekonomik bir üretim sağlamaz çünkü iç talebimiz ne kadar ki üst maliyetleri karşılayıp iç tüketimle başa çıkalım?

Uluslararası ilişkilerde ve özellikle bankacılıkta bu kadar izole bir durumda, temel işlerin yapılması için hiçbir umut yok ve yaptığımız bu kadar işlerle yetinmek zorundayız.

Parça ve alet sanayisinin geleceğini nasıl görüyorsunuz?

Eğer ülkemiz geçmişte olduğu gibi kendini dünyadan izole tutmaya devam ederse ve ekonomik, döviz ve bankacılık hatalarını tekrar ederse, mevcut faaliyetler de yakında sona erecektir.

Ama eğer sadece yasalar ve bakış açıları üzerinde biraz reform yapılır ve döviz dalgalanmaları ve enflasyon daha kontrollü olursa, parça imalatı ve alet imalatı alanında İran için çok parlak bir gelecek öngörülebilir ve İran, kalite ve fiyat açısından Türkiye, Doğu Avrupa ve hatta bazı Güneydoğu Asya ülkelerinin yerini alabilir; bu da iyi bir ihracat sağlar.

Ülkenin sanayisinin bir sorumlusunun olmadığı söyleniyor; bu konuda açıklama yapabilir misiniz?

Açıklama yapmaya gerek var mı?!

Gerçekten CNC makine aletleri üreticisi misiniz yoksa sadece üretim ruhsatından yararlanıyor musunuz? Örneğin, piyasada sattığınız CNC kontrolörü %50 tarifeyle mi ithal ettiniz yoksa %4 ile mi?

Biz makine aletleri üreticisiyiz ve Poyakâr yöneticilerinin daha önce makine aletleri tasarımı, üretimi ve testinde sahip olduğu deneyim ve bilgi dışında, bu yıllarda personel eğitimi için yurtdışında büyük maliyetler ve zorluklar çekerek, ayrıca üretim ekipmanları, teknik bilgi ve üretim gereksinimlerini normal sınıf makineler için temin ettik ve sürekli olarak teknik bilgi ve üretim kapasitemizi artırmaya devam ediyoruz.

Normal makineler için bileşenlerin yerli üretimini artırmıyorsak, bunun nedeni ülkenin ekonomik koşullarından kaynaklanan ekonomik verimsizliktir, teknik yeterlilik değil.

Üretim ruhsatı bizim için hiçbir rant sağlamıyor. İki kez Ticaret Bakanlığı ve İran Gümrüğü'ne tarifeler hakkında bilgi vermeye çalıştık ama başarılı olamadık.

Biz makinenin tamamını değil, makinenin bazı bileşenlerini ithal ediyoruz. Makinenin bir kısmı İran'da üretiliyor ve bileşenleri hiç ithal edilmiyor. Biz, %4 tarifeden yararlanamadığımız gibi, çoğu zaman makinenin tamamı için %10 tarifesi uygulanıyor ve bazen kontrol sistemi için yaklaşık %22.5 tarifesi ödüyoruz. Ayrıca genellikle kendi makinelerimizin yedek parçaları olarak veya kontrolör yenileme amacıyla satıyoruz; bu da kurulum ve yenileme hizmetleri ile birlikte oluyor, yani kontrolör satıcısı değiliz.

Ayrıca, gümrüğün bize söylediği felaket şu ki, çünkü birçok bileşeni ithal ediyorsunuz, ürününüzün değeri tam makine ile eşdeğerdir! Dünyanın neresine giderseniz gidin, "ülkemde üreticilere böyle davranılıyor" derseniz, hemen size sığınma hakkı verirler. (acı bir gülümseme)

Artık ürün tasarımı ve CNC makine montajı ile ilgili teknik bilginin, asıl katma değeri getirdiğini söylemekten bile bıktık; bu, standart olarak üretilen bileşenlerin yapılması değil. Ancak bileşen üreticisi olursak (örneğin, vida üretirsek) bu başka bir iş olur ve makine aletleri üretimi ile ilgili değildir ve tabii ki kendi katma değerine de sahiptir.

Çin gibi bir ülkede, makine bileşenlerinin ithalat tarifesi, makine üreticisi için sıfırdır. Bu nedenle, Tayvan bileşenlerini geniş çapta kullanarak uygun fiyat ve kalitede makineler üretebilir ve ihraç edebilirler. Diğer ülkelerde, örneğin Tayvan veya Almanya gibi birçok sanayileşmiş ülkede, endüstriyel bileşenlerin ithalat tarifeleri %10'un altında ve az bir farkla uygulanmaktadır; ancak bizim ülkemizde, yerli üretimi desteklemek için birçok slogan atılırken, kontrolör tarifesi, yerli üreticisi olmayan ve makine aletleri üretimini mümkün kılan ithalat tarifesinin iki katıdır; bu, başka bir şey değil, yabancı üreticiyi desteklemek ve yerli üretimi engellemek anlamına gelmez mi?

Eğer siz Sanayi Bakanı olsaydınız ne yapardınız?

Öncelikle, orada olmadığım için Tanrı'ya şükrediyorum. Hepimiz biliyoruz ki bir elin sesi çıkmaz ve sanayi sorunlarının sadece Sanayi Bakanı'nın omuzlarına yüklenmesi beklenemez.

İkincisi, bu iş için uygun bir fırsat ve danışman ekibim yoktu; bu yüzden eğer sanayi bakanı olsaydım ne yapardım diye düşünmüyorum, sadece şunu biliyorum ki eğer bakan olsaydım, halkı Nima sistemleri ile oyalamazdım ve ticareti serbest bırakmak ve özel sektöre devretmek yerine, rant yaratacak yapay ve geçici tebliğler oluşturmazdım.

Devletin politikaları talebi nasıl teşvik edebilir ve üretiminizi nasıl destekleyebilir?

Devlet bize zarar vermesin, talebi teşvik etmesi ve üretimi desteklemesi bir kenara.

Döviz fiyatlarının artışının yerli üreticiye fayda sağladığı söyleniyor; bu durum sizin üretimleriniz için de geçerli mi?

Döviz fiyatlarının artışı, yerli üreticinin lehine olabilmesi için, hammaddeyi piyasadan resmi döviz fiyatının iki katı fiyatla almak zorunda kalmaması ve ürününü resmi döviz fiyatı ile ihraç etmesi gerekmektedir; bu da binlerce taahhüt ve bürokrasi ile birlikte. Döviz kuru da nispeten istikrarlı olmalı ve piyasanın doğal mekanizması ile fiyatı belirlemesine izin verilmelidir. Tüm bunlara rağmen, işçi ücretleri ve teknik bilgi - en azından kısa vadede - döviz kuru ile daha az ilişkili olduğundan, bu kısa süre içinde parça imalatı ihracatımız artmıştır ve makine aletleri üretiminde rekabetçiliğimiz de yabancı benzerlerine göre daha iyi hale gelmiştir.

Yaptırımlar ve bunun alet makineleri sanayisine etkisi. Yapı ve Üretim dergisi ile Poyakâr şirketinin genel müdürü Mühen

Uluslararası İran Expo Fuarı

Isı dayanıklılıkları

Doktor Ali Sadıki, yeni Kültürel Tasarruf Fonu'nun genel müdürü oldu.

Yeşil ürünler: çevre dostu seramik ve fayanslar